Tá clár faisnéise nua ar TG4 a chíoras deich mbliana d’athrú móra agus claochlaithe sóisialta.
Pléann an clár an chaoi ar fhorbair an pheil Ghaelach i lár chorraíl shóisialta na seachtóidí in Éirinn. Tugtar léargas nua trí chuimhní pearsanta lucht an chluiche, a léiríonn tréimhse ina ndeachaigh an tír agus an spórt araon trí athrú cultúrtha agus sóisialta suntasach.
Ag labhairt do Liathróidí.ie, mhínigh laoch Chiarraí, Mickey Ned O Sullivan, an tionchar ollmhór a bhí ag Heffo’s Army ar chúrsa an GAA agus ar chultúr na tíre.
GAA 70’s – Réabhlóid Shóisialta
Dé Luain, 22 Nollaig ag 19.45, le Teanga Chomharthaíochta na hÉireann (TChÉ) agus Cur Síos Fuaime ar TG4 agus ar fud an domhain ar TG4.ie
Dé Máirt, 30 Nollaig ag 21.00, le subtitles Bhéarla agus Cur Síos Fuaime ar TG4 agus ar fud an domhain ar TG4.ie
Conas a d’athraigh Heffo’s Army an cluiche
Dúirt sé gur chuaigh Baile Átha Cliath isteach i ré nua iomlán nuair a tháinig séideadh fuinniúil Kevin Heffernan agus a fhoireann. Rogha focal Mickey O Sullivan ná gur bhuail atmaisféar úr i saol na gcluichí Gaelacha agus gur tharraing sé slua nua daoine isteach sa chultúr céanna.
“Bhí athrú an tobainn ann. Go dtí sin ní raibh Craobh na hÉireann buaite ag Baile Átha Cliath ó 1958. Bhí muintir na cathrach dírithe ar Manchester United agus Liverpool agus ní raibh an GAA lárnach ina saol. Ach i 1974 tháinig athrú radacach. Tháinig Heffo’s Army agus thug siad aclaíocht, fuinneamh agus peil ghlórach nach bhfacthas riamh roimhe.”
Mhínigh sé go raibh Gaillimh fós i scáth na mbuanna ó 1964 go 1966, agus cé go raibh traidisiún láidir sa tuath, ní raibh an GAA fréamhaithe sa phríomhchathair ar bhealach céanna. Bhí sé soiléir go mbeadh an cathair agus an spórt araon le hathrú.
“Bhí sé dochreidte an tionchar a bhí acu. Ní raibh ach cúig faoin gcéad de mhuintir na cathrach páirteach sa GAA. Athraíodh sin go hiomlán. Thosaigh daoine óga agus teaghlaigh ag dul chuig na cluichí. Bhí atmaisféar nua ann agus tharraing sé pobal iomlán leis.”
Athrú sóisialta chomh láidir leis an athrú ar an bpáirc
Dúirt O Sullivan gur tháinig an GAA chun cinn díreach ag an am céanna is a bhí Éire ag gluaiseacht isteach i ré nua. Bhí geilleagar na tíre ag feabhsú. Bhí saoirse shóisialta níos follasaí i gcathracha agus sna bailte móra. Bhí Éire ag iarraidh í féin a athchruthú, agus rinne foireann Bhaile Átha Cliath amhlaidh ina mbealach féin.
“Bhí an tír ag athrú. Bhí daoine níos muiníní. Bhí Éire níos oscailte. Agus ansin tháinig foireann a léirigh an muinín sin go hoscailte ar an bpáirc. Ba shiombail iad. Ní hamháin gur foireann spóirt a bhí iontu ach gluaiseacht a léirigh Éire nua.”
Níorbh é Baile Átha Cliath amháin a bhí ag athrú. De réir O Sullivan, tháinig iomaíocht úr idir an chathair agus an tuath agus osclaíodh caibidil nua i stair an GAA. Ní raibh na traidisiúin sin imithe, ach bhí siad athmhúnlaithe.
“Bhí an teannas idir Heffo agus Mick O Dwyer fíor. Bhí meas eatarthu, ach iomaíocht dhian freisin. Ba rud é a tharraing an lucht féachana isteach. Bhí sé pearsanta ach spórtúil. Bhí sé ina scéal millteanach maith agus bhraith an pobal é.”
Oidhreacht Heffo’s Army
Maíonn Mickey O Sullivan gur chuir Heffo agus a fhoireann tús le réabhlóid a mhair go fada i bhfad tar éis na seachtóidí. Ní hamháin gur athraigh siad stíl imeartha na peile, ach mhúscail siad spéis i gcathair nach raibh fréamhaithe sa chultúr Gaelach go dtí sin.
Ina bhriathra féin:
“D athraigh siad cúrsa an GAA. Chuir siad an spórt ar ais i gcroílár shaol na cathrach agus chruthaigh siad fuinneamh a mhair ó ghlúin go glúin. Sin oidhreacht nach dtiocfaidh deireadh léi go deo.”
